Da dầu là mối lo ngại khá phổ biến của người bệnh. Da dầu không chỉ là vấn đề thẩm mỹ mà còn gây nhiều rắc rối như: Mụn trứng cá, rụng tóc, hói đầu. Một số bệnh nhân có tình trạng tiết da tiết dầu quá mức, một số khác lại chịu đựng tình trạng da khô. Có nhiều yếu tố gây ra tình trạng tăng tiết bã nhờn quá mức, do đó cần phải hiểu rõ để có thể lựa chọn phương pháp điều trị triệt để nhất.
GIẢI PHẪU- SINH LÝ TUYẾN BÃ NHỜN
Tuyến bã là tuyến ngoại tiết nằm cạnh nang lông, đổ chất tiết vào nang lông mở ra ở da, tạo cho da mềm mại, chống thấm nước, chống khô da.
Mỗi tuyến bã gồm nhiều thùy, mỗi thùy gồm nhiều lớp tế bào: ngoài cùng là những tế bào trẻ giống lớp cơ bản, rồi đến lớp tế bào to chứa những hạt mỡ, trong cùng có những lớp tế bào chứa đầy mỡ làm căng vỡ tế bào, rồi chảy ra ngoài thành chất bã. Ống tiết được cấu tạo bởi tế bào sừng. Chất mỡ đào thải qua ống tuyến lên mặt da.
Có 2 loại tuyến bã nang lông:
– Tuyến bã nang lông dài: nằm ở da đầu, râu, lông nách, lông mu. Tại những nơi này tuyến bã không phát triển.
– Tuyến bã nang lông tơ: tuyến bã nang lông tơ nằm ở khắp nơi trên cơ thể trừ lòng bàn tay, bàn chân không có tuyến bã.
Tuy tuyến bã nang lông tơ có kích thước nhỏ hơn tuyến bã nang lông dài nhưng tế bào tuyến hoạt động mạnh hơn, có kích thước lớn hơn, bài tiết chất bã nhiều hơn. Ở da đầu, mặt, ngực, lưng, tầng sinh môn có từ 400-900 tuyến/cm2 da. Các vùng còn lại có khoảng 100 tuyến/cm2 da. Tuyến bã ở miệng và rãnh quy đầu không đổ qua ống tuyến mà bài tiết trực tiếp lên niêm mạc như tuyến Tyson và hạt Fox-Fordyce.
- Tốc độ sản xuất bã nhờn trung bình ở người lớn là 1mg/10cm2 cứ mỗi 3 giờ. 7 Khi tỷ lệ dưới 0,5mg/10cm 2 cứ mỗi 3giờ, bệnh nhân có thể bị khô da. Ngược lại, khi sản xuất bã nhờn vượt quá 1,5mg/10cm 2 cứ mỗi 3giờ, nó được coi là quá mức và dẫn đến tiết bã nhờn, da nhờn.
- Nam giới có lượng bã nhờn cao hơn do nồng độ testosterone cao hơn. Việc sản xuất bã nhờn tăng lên trong thời kỳ rụng trứng ở phụ nữ, có thể là do tăng progesterone. Bã nhờn cũng thay đổi tùy theo môi trường và thời gian trong năm. một số nghiên cứu đã mô tả sự gia tăng sản xuất bã nhờn trong mùa xuân và mùa hè và ở những vùng có khí hậu ẩm ướt hơn
ĐIỀU TRỊ TẠI CHỖ
Retinoid. Nhóm retinoid bôi tại chỗ bao gồm vitamin A (retinol); các dẫn xuất tự nhiên của nó như retinaldehyd, axit retinoic và este retinyl; và một số dẫn xuất vitamin A tổng hợp như adapalene và tazarotene.
Tác dụng:
- Giảm tăng sinh, biệt hóa, tổng hợp chất bã nhờn của tế bào bã nhờn
- Tazarotene và tretinoin có khả năng giảm kích thước của lỗ chân lông trên mặt, từ đó. Điều này quan trọng vì có sự tương quan giữa kích thước của lỗ nang lông với tăng tiết bã nhờn
Olumacostat glasaretil (DRM01)
Phân tử nhỏ mới lạ này hoạt động bằng cách ức chế acetyl coenzym-A carboxylase. Enzyme này xúc tác bước giới hạn tốc độ đầu tiên trong quá trình tổng hợp axit béo. Triglyceride và axit béo cùng nhau tạo thành phần lớn nhất trong hàm lượng bã nhờn; do đó, OG có khả năng làm giảm lượng bã nhờn. Hơn nữa, khi được đánh giá trên mô hình động vật, OG bôi ngoài da luôn làm giảm kích thước tuyến bã nhờn. Hiện thuốc vẫn đang được nghiên cứu và hứa hẹn đưa vào điều trị
Mỹ phẩm. Nhiều sản phẩm và thành phần dược phẩm tuyên bố làm giảm da nhờn. Draelos và cộng sự đã thực hiện một nghiên cứu mù đôi, có đối chứng giả dược trên 100 đối tượng cho thấy niacinamide 2% tại chỗ làm giảm đáng kể tỷ lệ bài tiết bã nhờn sau hai và 4 tuần sử dụng. Mặc dù niacinamide bôi tại chỗ có thể hữu ích cho những người có làn da dầu nhưng vẫn cần có những nghiên cứu sâu hơn để phác thảo cơ chế tác dụng và chế độ điều trị lý tưởng.
Một thành phần dược phẩm khác có một số bằng chứng chứng minh tác dụng của nó đối với da dầu là trà xanh. Một nghiên cứu nhỏ có 10 bệnh nhân bôi nhũ tương trà xanh 3% trong 8 tuần. Khi da mặt được đánh giá bằng máy đo bã nhờn, sản lượng bã nhờn giảm đáng kể so với ban đầu. Một nghiên cứu lớn hơn một chút với 22 người tham gia cũng cho thấy sự tiết bã nhờn giảm đáng kể sau 60 ngày bôi nhũ tương trà xanh. Dược phẩm bôi ngoài da có chứa trà xanh có thể mang lại lợi ích cho bệnh nhân có da nhờn.
L-Carnitine cũng ngày càng trở nên phổ biến trong các cuộc thảo luận về các thành phần tiềm năng có thể làm giảm sự xuất hiện của da nhờn. Được sản xuất tự nhiên trong cơ thể, L-Carnitine có chức năng tăng cường quá trình β oxy hóa mà qua đó các axit béo bị phá vỡ. L-Carnitine 2% tại chỗ đã được chứng minh là làm giảm đáng kể hàm lượng axit béo nội bào trong tế bào bã nhờn của con người và dẫn đến giảm bã nhờn đáng kể.
ĐIỀU TRỊ TOÀN THÂN
Isotretinoin. Còn được gọi là axit retinoic 13-cis, isotretinoin là một retinoid đường uống đã được chứng minh là có tác dụng giảm bã nhờn nhiều nhất trong số tất cả các lựa chọn điều trị , có thể tới 90%. Một năm sau khi hoàn thành liệu pháp isotretinoin, tỷ lệ bài tiết bã nhờn vẫn bị ức chế đáng kể ở hầu hết mọi người.
Spironolacton. Mặc dù là thuốc lợi tiểu giữ kali này, được sử dụng trong điều trị tăng huyết áp nhưng nó ngày càng được các bác sĩ da liễu sử dụng để điều trị da nhờn, mụn trứng cá, rậm lông và rụng tóc nội tiết tố nam ở phụ nữ. Spironolactone đã được chứng minh là có tác dụng trực tiếp làm giảm sản xuất bã nhờn khi dùng liều 50 đến 200 mg/ ngày. Ngoài vai trò là chất đối kháng alderosterone, spironolactone còn có chức năng như chất ức chế thụ thể androgen và chất ức chế 5a-reductase. Tế bào bã nhờn ở người chứa loại 5a-reductase I, chất này chuyển đổi testosterone thành Dihydrotestosterone (DHT). Androgen này đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự tăng sinh tế bào bã nhờn. Do đó, bằng cách ức chế sản xuất DHT và ngăn chặn testosterone và DHT liên kết với tế bào bã nhờn, spironolactone đã được chứng minh là có tác dụng ức chế sự tăng sinh tế bào bã nhờn theo cách phụ thuộc vào liều lượng
Thuốc tránh thai đường uống. Thuốc tránh thai đường uống có lợi cho da nhờn vì chúng làm giảm nội tiết tố androgen của buồng trứng và tuyến thượng thận, đồng thời làm tăng globulin gắn với hormone giới tính, làm hạn chế testosterone tự do
MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ MỚI
Botox
Cơ chế hoạt động, độc tố botulinum tách các protein liên quan đến phản ứng tổng hợp túi chứa acetylcholine với màng sinh chất của đầu sợi trục của tế bào thần kinh tiền synap. Những túi này chứa acetylcholine và độc tố botulinum ngăn chặn sự giải phóng chất dẫn truyền thần kinh này vào khe hở synap nơi nó thường liên kết với thụ thể muscarinic trên tế bào sau khớp thần kinh. Trong các tuyến bã nhờn, cả tế bào bã nhờn chưa trưởng thành và trưởng thành đều biểu hiện các thụ thể muscarinic acetylcholine rất quan trọng cho sự biệt hóa tế bào bã nhờn và sản xuất bã nhờn. Từ đó độc tố botulinum có thể là một lựa chọn điều trị đầy hứa hẹn cho tình trạng da dầu.
Liệu pháp quang động
Liệu pháp quang động (PDT) sau khi bôi axit δ-aminolevulinic (ALA) được một số người sử dụng để điều trị mụn trứng cá. ALA được hấp thụ tốt nhất bởi các đơn vị tuyến bã và tế bào bã nhờn chuyển hóa ALA thành protoporphyrin IX nhạy cảm với ánh sáng (PplX). Khi tiếp xúc với ánh sáng ở liều lượng và bước sóng thích hợp, PplX hình thành các gốc tự do gây độc tế bào dẫn đến phá hủy tế bào và làm chết tế bào bã nhờn. Đây có thể là một lựa chọn để điều trị da dầu